Tüm dünyaya etkisi altına alan koronavirüs (Kovid-19) salgınının olumsuz etkilediği alanlardan birisi de kültür ve sanat alanı. Salgın başlar başlamaz ilk olarak tiyatro salonları ve kültürel faaliyetlerin yürütüldüğü merkezlerin kapısına kilit vuruldu. Bu durum beraberinde binlerce kişinin işsiz kalmasını getirdi. Herhangi bir destek alamayan özel tiyatrolar ise perdelerini kapatmak zorunda kaldı. Öykü Sahne, Küçük Salon, Toy Sahne ve Kadıköy Theatron bunlardan sadece bir kaçı. Bugüne kadar ayakta kalmayı başaran diğer tiyatrolar ise kapanmayla yüz yüze.  

Tiyatro Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Iraz Yöntem, özel tiyatroların bir yılı aşkın bir süredir gelir elde edemediğini ve seyircisiyle buluşamadığını kaydetti. Yöntem, “Kirasını, faturalarını, personel maaşını, vergisini eksiksiz ödemek zorunda kalan tiyatrolar hayatta kalma mücadelesi veriyor. Bu alanda çalışan binlerce kişi ve aileleri ekonomik olarak felakete sürükleniyor” diye konuştu.  

Ülke genelinde kapanan özel tiyatrolara dair net bir verinin mevcut olmadığını söyleyen Yöntem, kooperatiflerinin ortaklarından bazılarının sahnelerini, bazılarının ise ofis, atölye ve depo alanlarını kapatmak durumunda kaldığını aktardı. Yöntem, İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültür Politikaları Yönetimi ve Araştırma Merkezi (KPY) iş birliğiyle gerçekleştirdikleri araştırma çalışmasının ara raporunun, destek alamamaları halinde özel tiyatroların yüzde 50’sinin sahnelerini kapatmak zorunda kalacağına işaret ettiğini belirtti. 

Aynı rapora göre özel tiyatroların yüzde 63’ünün toplam bilet gelirinin 500 TL altına düştüğünü aktaran Yöntem, tiyatroların çoğunun borçlandığına işaret etti. Yöntem, “Pek çok sahne emekçisi de yaşamını sürdürebilmek, tiyatro faaliyetlerine kaynak yaratabilmek amacıyla alanının dışında işler yapıyor. Özel tiyatroların bir kısmı çalışmalarına dijital mecralarda devam ettiriyor. Fakat çevrimiçi faaliyetler için de gerekli altyapıyı oluşturmak son derece maliyetli. Bu anlamda fonlara, özel sektör ve kamu desteklerine ihtiyaç var. Kriz sürecini dayanışmadan güç alarak atlatmaya çalışan kimi özel tiyatrolar ise kitlesel fonlama kampanyaları yürütüyor” diye konuştu. 

Salgın sürecinin başından bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı ile görüşmeler gerçekleştirdiklerini ama sürdürülebilir bir katkının sunulmadığının altını çizen Yöntem, sorunların çözümü için şu talepleri sıraladı: “Hibe desteği verilmeli, özel tiyatroların bağış alabilmesi sağlanmalı, her sektör özel tiyatrolara sponsor olabilmeli ve bu destek vergiden düşürülmeli, SGK ve vergi ödemeleri için muafiyet, geçici işsizlik sigortasından/güvencesinden faydalanabilme, Kredi Garanti Fonu’ndan devlet destekli esnek bir kredi paketi kullandırılmalı, işsizlik sigortasından faydalanması mümkün olmayan serbest çalışan bireysel sanatçılar ve sahne arkası çalışanları için aylık maddi bir destek sağlanmalı, yerel yönetimler tarafından özel tiyatrolar için kaynak yaratılmalıdır.” 

Dayanışma ve örgütlenmeyi de bu süreçte çok önemsediklerini dile getiren Yöntem, ülkede Tiyatro Kooperatifleri Birliği kurulmasını hayal ettiklerini söyledi. Yöntem, şöyle devam etti: “Şu anda Güney Marmara Tiyatro Kooperatifi, Ankara Tiyatro Kooperatifi ve Karadeniz Tiyatro Kooperatifi olmak üzere resmi kuruluşunu tamamlayan 3 yol arkadaşımız var. Çok yakında Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu’da da tiyatro kooperatifleri kurulmuş olacak. Farklı bölgelerdeki kooperatiflerle iş birliği yaparak temsil gücümüzü artırmayı ve savunuculuk çalışmalarımıza hep birlikte ivme kazandırmayı hedefliyoruz."(MA)