Etkisini sürdüren Koronavirüs (Kovid-19) salgını yaklaşık 1 buçuk yıldır hayatımızın adeta merkezinde. Türkiye’de pandemiden kaynaklı hayatını kaybedenlerin sayısı 48 bine dayanırken, milyonlarca insan salgınla başa çıkma çabasında. Salgının daha da büyüttüğü sorunlardan biri ise işsizlik oldu. Alınan tedbirler kapsamında işyerlerinin kepenklerinin uzun süre kapalı kalması nedeniyle yüz binlerce insan işsiz kaldı. Bugün normalleşme adımları atılsa da salgından etkilenen sektörler arasında yayıncılık sektörü de yer aldı. Birçok kitapçı kepenk kapatmak zorunda kalırken, kimi yayınevlerin ise yeni kitapların basımını durdurdu.

Türkiye Yayıncılar Birliği (TYB) Yönetim Kurulu Başkanı Kenan Kocatürk, pandeminin yayıncılık sektörüne dönük etkilerini anlattı.

Ham maddesi ithal olan sektörde yaşanan sorunların başında TL’nin değer kaybetmesi geldiğinin dile getiren  Kocatürk, bununla birlikte yüzde 17’lik stopaj ve yüzde 18’lik Katma Değer Vergisi (KDV) kesintilerinin zaten çok zor durumda olan yazar, çevirmen ve çizerleri daha da zor duruma düşürdüğünü söyledi. 

Yayınevlerinin salgınla birlikte kağıt alımında sıkışma yaşadığını belirten Kocatürk, bu süreçte kitap satışlarının adet bazına ortalama yüzde 63 düştüğünü, matbaa malzemelerine gelen yüzde 40’lara varan zammın ise piyasaya ve okura yansıyacağını kaydetti.

TYB Başkanı, online satış sitelerindeki indirim rekabetinin de kitabevleri ve yayınevlerini olumsuz etkilendiğini ifade etti.  Bu durumun yayınevlerini oldukça zorladığını söyleyen Kocatürk, bunlarla birlikte yüz yüze kaldıkları diğer sıkıntıları sanal medyada “kitap okuma etkinlikleri” adı altında yapılan canlı yayınlarda telif bedeli ödemeden kitapların tamamının okunması ve korsan PDF’lerin paylaşılması olarak dile getirdi.

Türkiye yayıncılık, perakende ve pazar büyüklüğünün 2019 yılına göre yüzde 11,26 düşüşte olduğunu paylaşan Kocatürk, bu gerilemenin sebebi olarak eğitim yayınları ve kültür yayınlarında yaşanan düşüşü gösterdi. 

Kocatürk, salgınla birlikte online kitap satış oranlarının ise arttığını ifade etti. Genel olarak yayıncılık sektöründeki satışların yüzde 36’sının online olarak gerçekleştirildiğini tahmin ettiklerini belirten Kocatürk, “2020 yılında pazar paylarında pandemiyle birlikte artan sesli kitap satışları ilk defa pay olarak yüzde 1,10 oranında da olsa gelişme gösterdi” dedi.

Salgınla birlikte sesli kitap ve e-kitap gibi formatların ağırlık kazandığını ve bunun devam edebileceğini dile getiren Kocatürk, yayıncıların da bu formatlara daha sıcak baktığını söyledi. Yayıncılık sektörünün salgınla gelen ani değişime ayak uydurduğunu kaydeden Kocatürk, “Yeni formatlar üzerinde çalışılması, kendi online satış kanallarının kurulması ve yayınevi içindeki organizasyonun yeni döneme uyacak şekilde tasarlanması konularında yayıncılar iyi bir sınav verdi” diye belirtti. 

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yaptıkları görüşmeler sonucunda geçen yıl yayıncılık sektörünü mücbir sebeplerden etkilenen sektörler arasına aldırmayı başardıklarını ifade eden Kocatürk, “Tedarik zincirinde yaşanabilecek aksamaların asgari düzeye indirilmesi amacıyla tam kapanma döneminde yayıncılık sektörü istisna kapsamına alındı” dedi. 

Pandemi döneminde zarar gören yayıncıların kamu kurum ve kuruluşlarından alacağı ödemelerde vergi borcunun sorgulanmaması gerektiğini söyleyen Kocatürk, iktidarın bir nevi kamu hizmeti olan yayıncılığı desteklemesi gerektiğinin altını çizdi. Kocatürk, “Kâğıdın ithal edilmesinden kaynaklı maliyetlere çözüm getirilmesi için ülkemizde geçmişte faaliyet gösteren kağıt fabrikalarının yeniden faaliyete geçerek yerli kağıt üretiminin tekrar hayat geçirilmesini istiyoruz” ifadelerini kullandı. 

Okuma kültürünün yaygınlaştırılması konusunda sivil toplum örgütleri ve devletin bir araya gelmesi gerektiğini vurgulayan Kocatürk, etkin ve sürdürülebilir çalışmalara imza atılması ve okuma kültürünün bir kalkınma meselesi olduğunun göz ardı edilmemesi gerektiğini söyledi. Yayıncılık sektörüne itibar kazandırılması, yazılı ve kültürel mirasın korunması, sektörün kurumsallaşması ve uygulamaların standart hale gelmesi ihtiyaçlarının her geçen gün daha fazla ortaya çıktığını belirten Kocatürk, bundan dolayı yazılı kültürün korunmasıyla ilgili yasa taslağının kabul edilmesi gerektiğini söyledi. Kocatürk, “Okura bir alternatif olacak e-kitap, sesli kitap ve dijital aboneliklerdeki yüzde 18 olan KDV oranının basılı kitaptaki gibi kalkması gerekmektedir” şeklinde konuştu.