Spectrum House Düşünce ve Araştırma Merkezi, Türkiye'de 2018'den itibaren uygulanmaya başlayan sistem değişikliği sonrası seçim süreçlerinin önemli dinamiklerinden biri haline gelen siyasi partiler arasındaki ittifakların, Kürt seçmenler tarafından nasıl algılandığını inceledi.

1610 KİŞİ KATILDI

'Kürt Seçmenlerin Türkiye’deki Siyasi İttifaklara Yönelik Algı, Tutum ve Beklentiler Raporu', 4-23 Eylül arasında 13 ilde, 18 yaş ve üzeri, kendini Kürt olarak tanımlayan 1610 kişi ile gerçekleştirildi. Saha araştırması, Diyarbakır, Van, Mardin, Batman, Şırnak, Bingöl, Kars, Antep ve Hakkari'nin yanı sıra İstanbul, İzmir, Ankara ve Mersin'de yüz yüze görüşme tekniği (CAPI) ile yapıldı.

Araştırmada, Kürt seçmenlerin siyasi partiler arası ittifaklara olan ilgileri, beklentileri ve hassasiyetleri analiz edilmeye çalışıldı. AKP, CHP ve DEM Parti’nin (HDP-Yeşil Sol Parti) öncülük ettiği Cumhur, Millet ve Emek ve Özgürlük İttifakı başta olmak üzere siyasi partiler arasında olası ittifak senaryoları ve bu senaryoların hangi koşullar altında desteklendiği, desteklenmediği ya da desteklenebileceği incelendi.

Araştırmanın öne çıkan sonuçları şöyle oldu:

* İttifak olgusunun arka planını oluşturan, 16 Nisan 2017 Referandumuyla kabul edilerek 9 Temmuz 2018 tarihinden itibaren hayata geçirilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, katılımcıların büyük çoğunluğu tarafından başarısız bulundu.

Katılımcıların yüzde 61,4 oranında başarısız bulduğu 'Başkanlık Sistemi', sadece yüzde 21,1’i tarafından başarılı bulundu. Yaklaşık her beş katılımcıdan biri "Başkanlık Sistemi ile devam edilmeli" derken, her üç katılımcıdan ikisi "Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ile devam edilmeli" dedi.

DEM PARTİ HANGİ DURUMLARDA İTTİFAK YAPMALI?

* Katılımcılar, en çok “şeffaf ve açık diyalog” (yüzde 25,8), “Kürt meselesinin çözümünde iyi niyet” (yüzde 23,2) gibi koşullarla DEM Parti’nin siyasi partilerle ittifak yapmasını istediklerini söyledi. Sadece yüzde 6,4’lük bir kesim ittifak yapılmasına karşı çıktı.

Kürt illerindeki katılımcılar DEM Parti’nin ittifakını “Kürt meselesinin çözümü” ile ilişkilendirirken, Türk illerindeki katılımcılar bu koşulu önceliklendirmedi. Her iki grup da, “şeffaf ve açık diyalog” koşulunu benzer oranda kabul edilebilir bulduğunu söyledi. Ancak Kürt illerindeki katılımcıların yüzde 27,4’ü, Türk illerindekilerin ise %12,8’i “Kürt meselesinin çözümünde iyi niyet beyanı” koşulunu önemli gördüğünü belirtti.

DEM PARTİ, HANGİ PARTİLERLE İTTİFAK YAPMALI?

* "DEM Parti’nin önümüzdeki seçimlerde hangi partilerle ittifak yapmasını istersiniz?é sorusuna
katılımcıların yüzde 38,2’si CHP, yüzde 10,9’u AKP, yüzde 9,3’ü TİP, yüzde 3’ü Yeniden Refah Partisi, yüzde 1,9’u Hüda Par, yüzde 1,6’sı Deva Partisi, yüzde 1,3’ü MHP, yüzde 1,2’si İYİ Parti, yüzde 0,7’si Gelecek Partisi yanıtını verdi. "İttifak yapılmasını istemiyorum" diyenlerin oranı yüzde 30,1 çıktı.

Kürt illerinde katılımcıların yüzde 34,3’ü, Türk illerinde ise yüzde 20,9’u DEM Parti’nin herhangi bir parti ile ittifak yapmamasını istediğini söyledi. CHP ile ittifakı destekleyenler Kürt illerinde yüzde 36, Türk illerinde yüzde 42,9 oranında ölçüldü.

'DEM PARTİ İTTİFAKTA YER ALMALI MI?'

* DEM Parti’nin ittifakta yer almasını destekleyenlerin oranı yüzde 57,4, desteklemeyenlerin oranı yüzde 42,6 olarak ölçüldü. İttifakta yer almasını destekleyenler Kürt illerinde yüzde 54,4, Türk illerinde yüzde 64,8 oranında ölçüldü.

* Siyasi parti tercihlerine göre, DEM Parti’nin ittifakta yer almasını destekleyenlerin oranı CHP’lilerde yüzde 67,3, YRP’de yüzde 22,2, HDP’lilerde (Yeşil Sol Parti-DEM) yüzde 64,7, AKP'lilerde yüzde 29,1, oy kullanmayanlarda ise yüzde 43,3 olarak ölçüldü.

CHP VE DEM PARTİ BİRLİKTE HAREKET ETMELİ Mİ?

* Katılımcıların yüzde 56’sı CHP ve DEM Parti’nin önümüzdeki seçimlerde birlikte hareket etmesini olumlu, yüzde 34,5’i ise olumsuz buldu. Yüzde 9,5’i kararsız olduklarını söyledi.

* HDP’lilerin yüzde 69,3’ü CHP ile birlikte hareketi olumlu, yüzde 21,1’i ise olumsuz bulurken; CHP’li katılımcıların yüzde 75,2’si HDP ile birlikte hareket etmesini olumlu, yüzde 15,5’i olumsuz bulduğunu söyledi.

* Bölge bazında değerlendirildiğinde, Türk illerinde CHP ve DEM Parti’nin birlikte hareket etmesini olumlu bulanların oranı yüzde 67,2, Kürt illerinde ise yüzde 51,7’dir.

DEM PARTİ VE CHP HANGİ ALANDA BİRLİKTE HAREKET ETMELİ?

* Katılımcıların çoğunluğu, CHP ile DEM Parti’nin Kürt meselesi, toplumsal barış, adalet ve demokratik standartlar gibi konularda birlikte hareket etmesini olumlu bulurken, hiçbir konuda ittifak yapılmamasını isteyenlerin oranı sadece yüzde 4,5 çıktı.

* Kürt illerinde CHP ile DEM Parti’nin Kürt meselesi ile ilgili konularda birlikte hareket etmesi beklenirken, Türk illerinde demokratik standartların yükseltilmesi, refah ve ekonominin iyileştirilmesi beklentileri öne çıktı.

CHP İLE İTTİFAKI DESTEKLEMEYENLERİN GEREKÇELERİ NE?

* Katılımcılar, CHP ile DEM Parti arasındaki ideolojik uyumsuzluk, güven sorunu ve CHP’nin Kürtlerin kazanımlarına yönelik katı tutumlarının, birlikte hareket etmenin önünde engel oluşturduğunu belirtti. Kürt kentlerinde bu faktörlere bağlı olarak olumsuz görüşlerin daha fazla olduğu görüldü:

Katılımcıların yüzde 50,4’ü CHP ile DEM Parti ittifakının Kürtlerin sorunlarının çözümüne yardımcı olacağını belirtirken, yüzde 37,9’u yardımcı olmayacağını ifade etti.

Kürt illerinde, CHP-DEM Parti ittifakının Kürtlerin sorunlarının çözümüne yardımcı olabileceğine yönelik beklenti Türk illerine göre daha düşük, kararsızlık eğilimi ise daha yüksek çıktı.

Katılımcıların yaklaşık dörtte biri, CHP ile DEM Parti’nin ittifak yapmasının oy tercihlerini olumsuz (yüzde 23,4) veya etkilemeyeceğini (yüzde 24,5) belirtirken, olumlu etki göreceğini söyleyenlerin oranı yüzde 45,9 olarak ölçüldü.

CHP İLE İTTİFAK OY TERCİHLERİNİ NASIL ETKİLER?

Kürt illerinde CHP ile DEM Parti’nin ittifak yapmasının oy verme tercihini olumsuz etkileyeceği eğilimi gözlemlenirken, Türk illerinde bu etkinin tersi bir eğilim izlendi.

AKP İLE OLASI İTTİFAKA NASIL BAKILIYOR?

* Katılımcıların yüzde 55,3’ü AKP Parti ile DEM Parti’nin ittifak yapmasının oy tercihini olumsuz yönde etkileyeceğini belirtirken, olumlu etki göreceğini söyleyenlerin oranı yüzde 18’de kaldı.

Türk illerinde yaşayan katılımcılar AKP ile DEM Parti’nin ittifak yapmasının oy tercihlerini olumsuz yönde etkileyeceğini daha fazla ifade etti. Katılımcıların büyük kısmının AKP'yi desteklemeye sıcak bakmadığı, ancak belirli koşulların yerine getirilmesi durumunda destekleyebileceği görüldü.

* En çok önem verilen konular Kürt meselesinin çözümü ve ekonominin iyileştirilmesi olarak öne çıktı. Adalet, hukuk normları ve toplumsal barış gibi konular da destek şartları arasında ön sıralarda yer aldı. Kürt illerinde yaşayan katılımcılar, Türk illerine göre Kürt meselesinin çözümü ile ilgili konularda DEM Parti’nin AKP'yi desteklemesi gerektiğini daha güçlü ifade etti. AKP'yi hiçbir koşulda desteklememesi gerektiğini belirtenlerin oranı Türk illerinde yüzde 57,1, Kürt illerinde ise %37,4 çıktı.

İTTİFAKLAR NEYE GÖRE KURULMALI?

* "Siyasi partiler neye göre ittifak yapmalıdır?" sorusunun yanıtlarına bakıldığında, “vatandaşlık hakları temelli” ittifak modeli öne çıktı. Yüzde 49’u vatandaşlık hakları temelli, yüzde 27,6’sı ideolojik temelli, yüzde 11,6’sı milliyetçilik temelli, yüzde 7,6’sı seçim sonuçlarına dayalı olduğunu belirtirken, ‘‘hiçbiri’’ yanıtını verenlerin oranı yüzde 4,2 oldu.

Siyasi partiler neye göre ittifak kurmalıdır sorusu siyasi parti tercihlerine göre değerlendirildiğinde “vatandaşlık hakları temelli” ittifak modelinin öne çıktığı görüldü. Siyasi partililer arasında
“ideolojik temelli” ittifak modeline en yakın parti HDP (Yeşil Sol Parti) oldu.

EMEK VE ÖZGÜRLÜK İTTİFAKI NASIL GÖRÜLÜYOR?

* Milletvekili seçimlerinde DEM Parti’nin yer aldığı Emek ve Özgürlük İttifakı’nı olumlu bulanların oranı yüzde 55,1 yüzde 8,8 çok olumlu, yüzde 46,3 olumlu), olumsuz bulanların oranı yüzde 36,6 (yüzde 28,3 olumsuz, yüzde 8,3 çok olumsuz), kararsızların oranı ise yüzde 8,4 olarak hesaplandı.

CUMHUR İTTİFAKI'NI OLUMSUZ VE ÇOK OLUMSUZ GÖRENLERİN ORANI: YÜZDE 67.6

* Katılımcıların yüzde 67,6’sı AKP ile MHP arasındaki ittifakı olumsuz (yüzde 41 olumsuz, yüzde 26,6 çok olumsuz), yüzde 25,2’si ise olumlu (yüzde 21,1 olumlu, yüzde 4,1 çok olumlu) bulduğunu söyledi. Kararsızların oranı yüzde 7,3 çıktı.

CHP İLE İYİ PARTİ ARASINDA İTTİFAK OLUMSUZ GÖRÜLÜYOR

* Katılımcıların yüzde 67,9’u CHP ile İYİ Parti arasındaki ittifakı olumsuz (yüzde 48,6 olumsuz, yüzde 19,3 çok olumsuz), yüzde 24,2’si ise olumlu (yüzde 19,8 olumlu, yüzde 4,4 çok olumlu) bulduğunu söyledi. Bu soruda kararsızların oranı yüzde 7,9 oldu.

* Katılımcıların yüzde 48,3’ü ittifakların devam etmesi gerektiğini, yüzde 35,5’i ise devam etmemesi gerektiğini belirtti; kararsızların oranı yüzde 16,3 olarak ölçüldü.