Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bitkisel üretim istatistiklerine göre, 2019 yılında şeker pancarı üretimi bir önceki yıla göre yüzde 3,7 artarak 18,1 milyon ton olarak gerçekleşti. Kota’nın uygulandığı Şeker Pancarı üretiminde fabrikalardan birinin bulunduğu yer ise Van’ın Erciş ilçesi. Özelleştirme adı altında alıcı bulunmadığı için devlet denetiminde olan Erciş Şeker Fabrikası, bu yılda ‘Kota’ uygulamalarıyla gündemde. Kota fazlalığı ya da eksikliği yaşanan durumlarda yetiştiriciden yüzde 5 ile 6 arasında kesinti yapılıyor.
 
Erciş ilçesine bağlı Nişancı (Qerenci) Mahallesi’nde pancar eken Yiğit ailesi, pancarın ekilmesi, toplanması ve pazarlanasına kadar işbölümü içerisinde çalışıyor. Gençler, toplanan pancarları kesici aletlerle ayıklarken, bazıları da kamyonlara yüklüyor. Tarlada büyük zahmetlerle toplanan pancar 18 kilometre uzaklıktaki Erciş Şeker Fabrikası’na götürülüyor.  
 
Tarlada pancar toplayan Nizameddin Yiğit, ziraatla uğraştıklarını söyledi. Nisan ayında ekimine başladıkları şeker pancarlarını sulayarak bakımını üstlendiklerini ve şeker pancarlarını kamyonlara yükleyerek 18 kilometrelik yol kat ederek şeker fabrikasına götürdüklerini anlattı.  Yol masrafını fabrikanın verdiğini belirten Yiğit, Şeker pancarı fiyatının ise şeker oranına göre değiştiğini ifade etti. Yiğit, “Şeker oranı yüzde 17-18’i geçerse tonu 420 TL’ye yüzde 17’nin altında ise 380 TL’ye alınıyor” dedi.
 
Pancar ekiminin masraflı olduğunu vurgulayan Yiğit, bölgede tek fabrikanın sadece Şeker Pancarı fabrikası olduğunu hatırlatarak, “Tonu 380 TL olan şeker pancarı mazot ve diğer masraflara göre hiç bir şey değil. Ama bölgede sadece bu fabrika olduğundan kaynaklı mecburen şeker pancarı üretiyoruz” diye konuştu.
 
Kendisine 50 ton “Kota” verildiğini belirten Yiğit, “8 dönüm arazide ektiğimiz pancarlardan 50 ton çıkarmamız gerekiyor. 50 tonun altında ya da üstünde üretim çıktığı zaman yüzde 5 kota fazlası ya da eksiği nedeniyle kesim yapılıyor. Örneğin benim kotam 50 ton. Tarlada 40 ton pancar çıkarsa eksik olan 10 ton nedeniyle 40 ton çıkan pancarımdan 10 ton eksik pancarın yüzde 5 kesintisi yapılıyor. Yine 50 ton olan kotamda 60 ton pancar çıkarsa artan 10 tonluk pancarın fiyatından da yine yüzde 5 kesinti yapılacak” diyerek kotanın üreticileri rahatsız ettiğini ifade etti. 
 
Geçtiğimiz yıllarda kullanımına izin verilmeyen gübrelerin bu sene kullanımına izin verildiğini belirten Yiğit, “50 Ton pancar kotamız için bizlere 20 torba gübre veriyorlar. Onu da pancar üretimi zamanında masraftan kesiyorlar” diye belirtti.  
  
Zilan deresinde yapılan HES nedeniyle suya para vermek zorunda kaldıklarını dile getiren Yiğit, şunları söyledi: “Burada sulamamız Geliye Zilan’da 1983 yılında kurulan Koçköprü Barajı’ndan geliyor. Eskiden DSİ elinde olan barajın özelleştirilmesiyle babamızdan dedemizden bize kalarak buralara gelen suyu artık Sulama Birliği parayla veriyor. Sulama Birliği bizden dönüm başına 308 TL para alıyor. Çiftçilik zaten çok yüksek ve maliyet istiyor. Artık özelleştirmeyle suyu dahi parayla alıyoruz.”