Kamu ihale genel anlamda hizmet yahut malı müracaat eden ve aralarından en uygun koşullarda teklif verenler içerisinde eleme yapılarak, en ideal katılımcıya bırakılması olarak tanımlanabilir. Her demokratik devlette bu sistem uygulanmakta olup; devlet gereksinim olan hizmet veya malı belirli şartlarda ihaleye vermektedir. Hizmet veya malı temin edecek devletin, ihale sürecine koyduğu koşullara uygun olan şirketler bunu alabilmek için teklifler hazırlamaktadır.
Bu bakımdan pek çok firma bir yarış içerisinde olup, bunun adil bir şekilde neticeye kavuşması için Kamu İhale Kurumu devreye girmektedir. Bu KİK olarak da bilinmekte olup ihale öncesinde söz konusu ihalenin adil olması için ihale koşullarını meydana getirmektedir. Kurum ihale kazanını ya da firmaların işin zamanında gerçekleştirilmesi için sözleşmeler düzenlemektedir. Dönem dönem koşulların yerine getirilip getirilmediğini de düzenlemektedir.
Kurum 4734 Sayılı Olan Kamu İhale Kanunuyla 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri kanunuyla öngörülen görevleri yapmak için kurulmuştur. Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olup Ankara’da yer almaktadır.
Kamu İhalesi Nedir?
Kamu ihalesi devlet kademelerinin gereksinim duydukları mal ya d hizmetleri almak için yaptıkları faaliyetlere denmektedir. Bu farklı şekillerde yapılabilmekte olup, her biri ilgili kanunlara uygun olmalıdır. Şayet kanunda belirtilen biçimde düzenlenmezse veya katılımcıları kamu ihalesi mevzuatı uygun hareket etmezse iptal olabilmektedir. Genel anlamda aşağıda yer alan usullerden bir tanesi uygulanmaktadır:
- Açık İhale Usulü
- Belli İstekliler Arasında İhale Usulü
- Pazarlık Usulü
Ayrıca 22.01.2002 tarihli, 24648 Sayılı olan Resmi Gazete içerisinde yayınlanarak yürürlüğe giren 4734 Sayılı Kamu İhale kanununda doğrudan temin de ihale usulü olarak yer almıştır. Ancak sonradan bu bir ihale usulü olmaktan alınmıştır.
Kamu İhalesi Nasıl Yapılır?
Genel anlamda tüm idari sözleşmeler bir takım basamaklar ardından imzalanmaktadır. Tüm sürece ihale süreci denmekte olup burada iki önemli kanun yer almaktadır. Bunlar Kamu İhale Kanunuyla Devlet İhale Kanunu şeklindedir.
Şayet Devlet yani kamu bütçesinden para çıkıyor ve harcama gerçekleştiriliyorsa, Kamu İhale Kanunu hükümleri gerçekleştirilmektedir. Bunun dışında hizmet alımı, mal alımı, danışman ve yapım işlerinde özel yönetmelikler de yer almaktadır. Hazırlık sürecinde aşamalar genel anlamda,
- Yapılacak işin tespiti
- Ortalama maliyetlerin ve ödeneğin tespiti
- İhale usulünün belirlenmesi
- Şartname tasarının hazırlık aşaması
- İhalenin onayının alınması
- İhale kontrol komisyonunun kurulması
- İhalenin İlanı
Bunun yanı sıra ihale aşaması da belirli süreçlerden meydana gelmektedir. Genel anlamda bu aşağıda olduğu şekilde özetlenebilir:
- Şeffaflık İlkeleri
- Serbest Rekabet İlkeleri
- Kaynakların Doğru ve Verimli Kullanılması İlkeleri
- İsteklilik Yeterlilik İlkeleri
- Eşitlik (Eşit Muamele ) İlkeleri
- İhalede Gizlilik İlkeleri
- Ödeneği olmayan işler için İhalenin Açılmaması İlkeleri
- İhtiyaçların doğru koşullarda ve doğru zamanda karşılanması ilkeleri
- Hizmet , Mal ve Yapım işleri için ayrı ayrı ihalelerin oluşturulması İlkeleri
Kamu ihalesi seçenekleri arasında Belli Katılımcılar Arasından İhale Usulü, ön koşulları gerçekleştiren şirketler içerisinde idarece davet edilen katılımcıların verebildiği bir usuldür.
İhale sistemine konulması uygun görülmeyen, keşif bedeli kanun içerisinde belirlenenin altında kalan işlerde, zamanın önemli olduğu; bu bakımdan acelesi bulunan küçük işlerde ve önceki ihalelerde katılımcı çıkmayan tüm ihalelerde bu gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca 13 aşamalı olarak, ihale süreci akış şeması ise şu şekildedir:
- İhtiyacın Belirlenmesi
- Teknik Şartnamenin Hazırlanması
- Ortalama Maliyet
- İhale Usulünün Belirlenmesi
- İhale Dökümanlarının Hazırlanması
- İhale Onayının Alınması
- İhale Komisyonu Kurulması
- İhalenin İlanı
- İhale Dökümanlarının açık görüntülenmesi ya da Satın alınması
- İhale için idarece Değişikliklerin yapılması ve açıklanması
- İhale Tekliflerinin Sunulması
- İhalenin Kararı
- İhale için Sözleşmeye Davet
Genel anlamda kamu ihalesi nasıl yapılır bu şekilde özetlenebilir. Bunun yanı sıra kamu ihalelerine kimlerin girebileceği de önemlidir. Buna girebilmek için ihaleye teklif vermek, her teklifin ihale makamı tarafından değerlendirmeye alınacağı manasını taşımamaktadır. Bunun için kişi 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununda İhaleye Katılamayacaklarve İhale Dışı Bırakılacaklar kapsamında bulunmamalıdır. Ayrıca ihalede talep edilen yeterliliğe dair evrakları teklif mektubu ekinde vermelidir.
İhalelerden haberdar olmak için ise, pazarlık usulüyle yapılanlar hariç tüm ihaleler Kamu İhale Kurumu internet sitesinde bulunan Kamu İhale bülteni içerisinde yer almaktadır. Bültene erişim de ücretsiz bir şekilde yapılabilmektedir.