HABER - Sıddık Güler

Van Sağlık Bilimleri Üniversitesi başta Van ve Hakkari illeri olmak üzere bölgede artan tandır ölümleri ve buna bağlı yaşanan sağlık sorunlarını ele alan bir sempozyuma hazırlanıyor. 5 – 6 Haziran’da Van Sağlık Bilimleri Üniversitesi ev sahipliğinde düzenlenecek sempozyum bu alanda yapılan ilk sempozyum özelliği taşıyor. 

Sempozyum düzenleme kurulunca katılımcılara gönderilen davet mektubunda, tandırların yoğun olarak kullanıldığı yörelerde yanık vakalarıyla birlikte, tandır dumanına bağlı olarak kanser, KOAH gibi iç hatalıkların arttığı vurgulandı ve bu nedenle tandırın halk nezdinde “Ölüm Çukuru” olarak adlandırıldığı tespiti yapıldı. 

‘Facia Çukurlarına Dur Demek’ şiarı ile düzenlenecek olan sempozyum vatandaşların tandır ölümleri ve buna bağlı hastalıklar konusunda bilinçlendirilmesine ilişkin bilimsel tartışma platformu sunmayı ve bilgi paylaşımını amaçlıyor.

Van Sağlık Bilimleri Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimi Doç. Dr. Sebahattin Çelik, bir doktor ve aynı zamanda bir sağlık çalışanı olarak topluma karşı taşıdıkları sorumluluk bilinci ile tandırın mevcut durumunun bir fotoğrafını çekmek istediklerini söyledi. 

Düzenleyecekleri sempozyumun tandır kültürünü ortadan kaldırmaya yönelik bir çalışma olmadığının altını çizen Çelik, ‘Bu çalışma ile tandır kaynaklı sağlık sorunlarını azaltmayı hedefliyoruz. Bu araştırmamız ve saha çalışmalarımızda, verilerin değerlendirmesinde kesinlikle amaç tandırları ortadan kaldırmak değildir. Bunun altını çiziyorum! Tandır belki de insanoğlunun en eski ekmek pişirme aracıdır. Böyle bir aracı ortadan kaldırmak gibi bir durum söz konusu olamaz. Bizim bu çalışmadaki amacımız bu durumun bir fotoğrafını çekmek, tandırla ilgili gerçekleri ortaya koymaktır” dedi. 

Tandırın Islahı Tartışılacak

Sempozyumda önemli bir konunu da tandırın ıslah edilmesine yönelik bilimsel yaklaşımlar olacağını kaydeden Çelik, “Eğer yapılabilecekse ıslah etme ve iyileştirme adına neler yapıla bilinir, bunları ortaya koyacağız. Öte yandan tandırı bütün yönleri ile ele alacağız, gerek, saha yönü, gerek kimyasal yönü ve gerekse hastalık yönü ile bir fotoğraf çekeceğiz” şeklinde konuştu. 

Yıllardır Yapılmayan Bir Çalışma

Ayrıca sahada gerçekleştirdikleri çalışmalar hakkında da bilgi veren Çelik, çalışma sırasında şaşırtıcı yaklaşımlarla karşılaştıklarını dile getirerek: “Muhtarlarımız ve mahalleliler tandırdan çok şikâyetçi olduklarını bir zat kendileri ifade etti. Özellikle kadın bir muhtarımızın bizde kayıtlı bir konuşması var. Çok etkileyici bir konuşma oldu. Orada kadın muhtarımızın bir feryadı vardı, ‘Yıllardır bunu söylüyoruz; şimdiye kadar tandırla ilgili iyileştirici bir çalışma neden yapılmadı. Tandırla ilgili bu çalışmayı neden daha önce yapmadınız?’ diye bize sorular yöneltti. Bu tür saha çalışmalarının neden bu kadar geciktiğini de kendi kendimize sorduk. Muhtarlarımızın ayrıca bu konuda bu kadar duyarlı olması bizi çok etkiledi” ifadelerini kullandı. 

Yurttaşlar Kendi Alternatiflerini Oluşturuyor

Saha çalışmasında yurttaşların bu konudan çok şikayetçi olduklarını anlatan Çelik, karşılaştıkları bir örneği şöyle anlattı. “Van Erciş’te bir muhtarımızın eşi tandır dumanından dolayı KOAH  hastası olunca, muhtarımızın kendi çabası ile bir fırın yaptığını gördük. Yani yere gömülü tandırı iptal etmiş. Çok modern dizaynını da kendisinin yaptığı, duvara gömülü fırın tarzında, dumanını da ayrı bir yerden tahliye eden bir fırın yapmış ve çok ucuz da mal etmiş. Bu bizi ayrıca çok etkiledi.” 

Tandır Her Yönü İle Ele Alınacak

Sempozyumun en önemli konularından bir tanesinin de tandırın ıslah edilmesine yönelik tartışmaların olacağını dile getiren Çelik, konu hakkında şu bilgileri paylaştı. “Sempozyumun ikinci etabında bu tandırların ıslah edilmesi tartışılacak. Bu konuda somut bir örnek vereyim. Diyelim ki duman analizinde tandırla ilgili bir olgu bulduk. Bunu nasıl uzaklaştırabiliriz? Belki havalandırma yapıla bilinir. Yada tandırı tutuşturma esnasında maske verilebilir. Bu olmasa Türkiye’nin iç ve batı bölgelerin de yapıldığı gibi, tandırların dışarıda yada biraz yüksekte yapılması gibi alternatif yollar üretile bilinir. Her eve bir tandır yapmaktansa İMC usullü bir köyde veya bir mahalleye ortak bir tandırın kurulması da değerlendirile bilinir. On ev yada yirmi ev için bir tandır şeklinde modern havalandırması olan dumana maruz kalma ve tandıra düşme gibi olayların önüne geçebilecek ortak tandırlar yapıla bilinir.”

5 Bin Yıllık Kültür Tandır

5 bin Yıllık geçmişe sahip olan Tandır Kültürü ilk olarak ısınma amaçlı toprak evlerin altına dizayn edilirdi. Özellikle Mezopotamya ve Anadolu da yaygın olduğu gözlemlenen tandır neredeyse insanlık tarihine eşdeğerdir. Ateşin keşfi ile insanların hayatına giren tandır bilinen en eski ekmek pişirme araçlarındandır. Tandır bölgemizde de halen yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Uzun tarihinin yanısıra tandır bölgemizde ne yazık ki bir dizi hastalığın da ana sebepleri içinde yer almaktadır. Özellikle KOAH hastalığının bölgede yaygın olmasının en temel nedeninin tandır olduğu bir çok akademik çevre tarafından kabul görmektedir. Öte yandan tandır sık sık “Tandıra düşme” ve “Tandır Yanıkları” haberleri ile gündeme gelmektedir. İlimizde de her yıl çok sayıda insan tandıra düşmekten dolayı yaralanmakta yada yaşamını yitirmektedir.