Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), çalışanların geçim koşullarını ortaya koymak ve temel ihtiyaç maddelerindeki fiyat değişikliğinin aile bütçesine yansımalarını belirlemek amacıyla her ay yaptığı Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması'nın mart ayı sonuçlarını açıkladı.

Buna göre 4 kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 4 bin 928 lira 8 kuruşa, gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 16 bin 52 liraya, bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 6 bin 473 lira 98 kuruşa yükseldi.

Sendikanın verileri temel alındığında mutfak enflasyonundaki değişim, Mart 2022 itibariyle şu şekilde gerçekleşti:

Ankara'da yaşayan 4 kişilik bir ailenin "gıda için" yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre yüzde 8,24 oranında gerçekleşti. Son on iki ay itibariyle artış oranı yüzde 76,39 olarak hesaplandı.Üç aylık değişim oranı yüzde 20,26 oldu.

TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Mart 2022 itibarıyla gözlemlenen değişim harcama gruplarına göre şu şekilde gerçekleşti:

Yoğurt ve peynirde gramaj düştü

Süt ve peynir fiyatları yukarı yönlü bir seyir izlerken, bazı yoğurt markalarında gerileme gözlendi. Yoğurtta 1 kilogramlık paketlerin sayısı azalırken alım gücü düşen insanlar için 900 ve 800 gramlık paketler piyasada yaygınlaşmakta. Peynir ise 900 ve 800 gramlık paketlerden sonra 700 gramlık paketlerde de satılmaya başlandı.

TÜRK-İŞ verilerine göre dana, kuzu, tavuk ve balıketinin hepsinde fiyat artışları gerçekleşti. En uygun fiyatlı balıklardan hamsi 40-45 TL’den satılır oldu. 1 ayda dana etinde yüzde 25, kuzu etinde yüzde 35 civarı fiyat artışı tespit edildi. Et Süt Kurumu da sattığı kırmızı ete yüzde 48 zam yaptı. Üreticideki maliyet artışlarının yansıtılmasının da etkisiyle tavuğun kg fiyatı 36 TL’ye kadar çıktı. Kuru fasulye ve nohutta bazı markalarda az miktar düşüş olurken, yeşil ve kırmızı mercimek zamlanan ürünler arasında yerlerini aldı. Kuruyemiş ürünlerinde ay çekirdeği ve fıstık artarken, fındık ve ceviz fiyatı değişmedi.

Ekmek zamlandı

Ankara’da fırıncılar tarafından bir süredir talep edilen 200 gramlık beyaz ekmeğin fiyatındaki artış, 50 kuruş zamlanarak 2,75 TL’ye çıkarıldı. Bu harcama grubunda yer alan gıda kalemlerinden bulgur ve pirinç ürünlerinden bazı markalarda fiyat artışı oldu. Unda bazı markalarda fiyatların geriye gittiği gözlemlenirken irmik fiyatları arttı. Makarna fiyatlarındaki artış yüzde 10 olarak hesaplandı. 

TÜRK-İŞ araştırmasına göre semt pazarlarında maydanoz 4 TL’ye, kıvırcık 14 TL’ye, yeşil soğanın kilosu 25 TL’ye yükseldi. Fiyat artışında örtü altı ürünler bu ay da liderliği paylaştı; sivri biber ve köy biber 30 TL'ye yükseldi. Salatalık ve domates 12 TL’ye gerilerken, patlıcan 25 TL’ye, kabak 15 TL’ye satıldı. Türk mutfağında hatırı sayılır yeri olan patatesin kilogram fiyatı 8,5 TL oldu. Ispanak, pırasa gibi yeşil yapraklı sebzelerin olduğu grubun ortalama fiyatı 13,58 olurken, ortalama sebze kilo fiyatı 12,62 TL oldu. Portakal ve mandalina fiyatları arttı. Nar ortalama 13 TL'den satıldı. Greyfurt ve ayva fiyatları değişmedi. Armut ve elma fiyatları geriledi. Ortalama meyve kg fiyatı 8,23 TL oldu. 24’ü sebze ve 8'i meyve olmak üzere toplam 32 üründeki fiyat değişimi hesaplamada dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı 10,42 TL oldu.

Tereyağı, margarin ve zeytinyağı ürünlerinin tamamı zamlansa da yağlarda en yüksek fiyat artışı yüzde 40'la ay çiçek yağında oldu. Birçok markette sıvı yağlara satış sınırları konularak stoklardaki yağların tükenmesi önlenmeye çalışıldı.

Zeytinin fiyatı değişmedi, bal ucuzladı

Zeytin fiyatlarında değişiklik gözlemlenmezken, bal fiyatında gerileme oldu. Reçel ve pekmez fiyatı arttı ancak şekerde son 1 ayda yüzde 70 fiyat artışı oldu. Tuz fiyatı arttı, ıhlamur fiyatı ise değişmedi. Salça fiyatı da aynı kaldı. Çay fiyatları yukarı yönlü seyir izlemeye başladı. Bazı marketler şeker ve salçada sıvı yağlarda olduğu gibi alım sınırlaması getirdi.

Sendikanın araştırmasında ayrıca, hesaplanan tutarın ücret seviyesi değil haneye girmesi gereken toplam gelirin karşılığı olduğu belirtilerek, şunlar kaydedildi:

"Vurgulamak gerekir ki açıklanan harcama tutarı ücret seviyesi olmayıp, haneye girmesi gereken toplam gelirin karşılığıdır. Ancak ne yazık ki, ülkemizde istihdama katılım oranı genel olarak ve özellikle de kadınlarda son derece düşüktür. Ücretli çalışanlarda haneye gelir sağlayan kişi sayısı ağırlıklı olarak bir kişi olmaktadır. Ele geçen ücretin yetersiz olduğu durumlarda, elde edilen gelir birden fazla kişinin geçimini karşılayamamakta, kişi başına 'insanca geçim için' yapılması gereken harcama tutarı yetersiz kalmaktadır. Konfederasyonumuzca hesaplanan tutarlar ücret düzeyi olmayıp haneye girmesi gereken toplam gelir miktarıdır. TÜRK-İŞ’in bu araştırması alanında ilktir. Daha sonra bu alanda yapılan benzeri çalışmalara da örnek olmuştur/olmaktadır."